Zilegitasuna ez da estatikoa
 |
Zesar Martinez, UPV/EHUko Parte Hartuz lantaldeko kidea
“Herri ekimenez, modu idekian, anitzan
eta herritarren behar premiazkoei erantzunez,
zilegitasun zabala eta sakona lantzen da!”
eta herritarren behar premiazkoei erantzunez,
zilegitasun zabala eta sakona lantzen da!”
Jusqu’au 29 janvier, nous connaîtrons une intensification de la campagne de mobilisation en faveur de Laborantza Ganbara (EHLG). Zesar Martinez, professeur de sciences politiques à l’Université du Pays Basque et membre de Parte Hartuz (centre d’étude et de promotion de la démocratie participative) nous offre dans son interview un éclairage sur ce que sont la démocratie participative et les notions telles que la légitimité, la “résistance en dur”, l’ouverture, la pluralité et la transparence... qui sont les caractéristiques fondamentales de Laborantza Ganbara.
Nola definitzen ahal da molde ulert errezean "Demokrazia Parte hartzailea"?
Gaur egungo demokrazia ordezkaritzan oinarritua da. Hautatzen ditugu ordezkari batzu eta hauek, kontsultatzen dituzten teknikoekin batera, erabakiak hartzen dituzte.
Demokrazia parte hartzailea da eredu horren sakontzea eta erabat aldatzea: erabakiak hartzeko prozesua aldatuz eta idekiz ez bakarrik ordezkari eta teknikoei baizik eta gizarte zibilean antolatua diren eragileei (kolektiboei, elkarteei eta baita antolatuta ez dauden herritarrei ere).
Horrek erran nahi du Demokrazia Parte Hartzaileak ordezkaritza sistema hobetzen duela parte hartze anitza sustatuz, partai detza zuzena eta iraunkorraren bidez.
Gaur egungo funzionamendu politikoan eragile pribatu batzu "lobby edo botere taldeak" (enpresak (konstruktora, urbanistikoa, etab.) molde ezkutuan ari dira. Lobbyen lana ez baita zilegia: izkutuan, pasillo artean, etab. eginez geroz korrupzioarekin amaitzen du (diru eta faboreak eskainiz). Erabakiak interes partikularren alde bultzatzea du ondorio nagusia. Alta erabaki publikoak interes orokor eta kolektiboen alde hartu behar dira! Hots gaurko ereduan zabalik den partaidetza elite boteretsuentzat da eta ez da herritarrentzat edo beherekoentzat! Hortarako kritikatu eta desaktibatu behar da partaidetza bideratzeko modu izkutua. Aktibatu behar da modu ageri eta publikoan eragile publikoek erabaki kolektiboen hartzea. Demokrazia Parte Hartzailearen helburua da eragile ezberdinen parte hartzea molde agerian egina izaitea!
Zer dira "Demokrazia Parte hartzailearen" abantailak?
Demokrazia Parte Hartzailearentzat metodologia eta mekanismo ezberdinak badira. Ezagutuena da “Aurrekontu parte hartzailea”.
Baina auzo eta herrietan badira Komunitate Planak edo euskal tradiziotik etortzen diren "Auzolanak" ere. Horiek guziek, komunitate bat zeregin kolektiboan inplikatzen laguntzen dute.
Edozoin etiketa izanikan ere, Demokrazia Parte Hartzaileak jendeak aktiboki aritzea lortzen du eta iraunkortasunez (ez bakarrik lau urtero iratzarriz hauteskundeentzat). Hots, herritarrek beren geroa eta ingurumena lantzen dute. Hori eginez, perspektiba pertsonalari perspektiba kolektiboa bere ganatzen eta gehitzen dute. Horrek hobetzen du elkar bizitza, ingurumena eta ingurunea denen onerako.
Errealitatea konplexua denez, aniztasunaren bidez adostasun mota batera heltzea on da. Molde aktiboan inplikatua zirelarik, parte hartzeak, zure ingurumenean hazkunde edo garapen pertsonal bat emaiten dizu, zure bizitzaren eta ingurumenaren beste perspektiba bat emaiten dizu. Zertako? Elkartzen zirelako pertsona ezberdinekin, sinergia bati buruz joaiten, adostasuna lortu nahian, etab. Horrek emaitza onak ditu: hazkunde pertsonalan eta maila kolektiboan. Ekimenak gauzatzeko parada eskaintzen du eta elkarbizitza hobetzen ere!
Gai guzi hauetan ez gira zerotik abiatzen, denek dakigu zer indartsuak diren joera indibidualista eta kontsumistak... Nor bera bere xokoan gorderik bizitzeko joera. Baina aldi berean badakigu joera horiek zer "insatisfaktorio" izaiten ahal diren ere. Orduan, zoriontasunaren ikuspegitik ere, ez du iduri oreka ekartzen dutela delako joera indibidualista eta kontsumista horiek. Inplikazioak norberaren ingurunean, beti ere erakunde publikoen aldetik egitura idekiak baldin badira eta adostasunak lortzeko aukerak baldin badira... oso gauza interesgarriak eta onuragarriak ekartzen ditu norberarentzat eta kolektiboki.
Euskal Herri mailan zein dira Demokrazia Parte hartzailearen kasu argi eta eredugarrienak?
Euskal Herrian hainbat eta hainbat errealitate sortu dira Herri Ekimenenez. Oraintxe burura etortzen zait Laborantza Ganbara, Komunikabideak, Ikastolen mugimendua, Kultur Arloan kultur eta euskara elkarteak (hauei lotuak diren aktibitate eta dinamismoak), Gaztetxe eta toki okupatuak.
Zer arlotan Demokrazia parte hartzailearen faltak egoera oraino gehiago "nahasten" du? Hots, zein dira Demokrazia Parte hartzailearen erronka nagusiak Euskal Herrian?
Demokrazia Parte Hartzaileak modu sektorialatik modu integralara pasatzea lortu behar du. Eragile instituzionalak behar dira inplikatu. Dinamika horiek ardura publikoa integratzea lortzea (eragile tekniko eta politikoak) baitezpadakoa da. Orain arte erakunde publikoak gestio burokratizatua egiten du. Guk beste modu batez ulertzen dugu Erakunde Publikoen lana: jendartearen dinamizazio, mobilizazio eta implikazioa sustatzea, lortzea eta bideratzea. Hor da gakoa eta erronka. Ordezkari teknikoek eta politikoek herritarrak eta eragile sozialak dinamizatu eta inplikatu behar dituzte prozesu horietan...
Euskal Herri mailan, filosofia horren ikuspuntutik hainbat adibide interesante badira. Noski, ez da esperientzia eredugarririk, bakoitzak dituelako bere alde argi eta ilunak.
Hala ere, hegoaldetik ikusiz 2 kasu azpimarra-tzen ahal dira:
* Garapen kontseilua: Prozesu horren helburua da eragile ezberdinen artean ausnarketa estrategiko bat egitea hainbat arlo ezberdinetan (ekonomikoa, kultura eta hezkuntza, hizkuntza, etab.). Bertan parte hartzen dute eragile ezberdinek bai eta ere erakunde publikoen eragile politiko eta teknikoek. Ondorioz, prozesu horrek bere amairean nolabaiteko adostasuna lortzen badu (zer da lehentasuna eta zer baliabide eta ardura banaketarekin eginen dugu), demokrazia parte hartzailea baitan kokatzen ahal den prozesua kontsideratzen ahalko da.
* Euskal Herriko Laborantza Ganbara: Hau ere beste eredu mota bat da. Herri ekimenez eraiki da eragile publikoekin gauzatu ezin zen proiektua. Auto-ekimena da eta autogestioaren ildotik egiten den prozesu bat da. Gizarte zibilaren esparruaren baitan garatzen dena. Hor filosofia ez da lotua botere publiko instituzionalei baina botere publiko berrien eraikuntzari (eraikuntza autogestionatua). Hori ere demokrazia parte hartzailearen ikuspuntutik interesantea da zeren hortik sortzen ahal da alternatiba soziala gaur egun nagusi diren dinamika politiko eta ekonomikoen aurrean.
Metodologia eta prozesu parte hartzaileak bi horizonte horiekin lantzen ditugu.
* Demokrazia sakondu / demokrazitatu. Prozesu batzu erakunde publikoen funtzionamendu demokratikoak sakontzeko dira.
* Auto antolakuntza gauzatu. Gizarte zibilaren baitan auto antolakuntzaren bidez proiektu berriak martxan ezartzen dituena.
Zebitzu publikoa eta zilegitasuna
Bigarren prozesuak, auto-antolakuntzarenak, bat egiten du globalizazio neoliberalaren kontrako taldeen gogoetekin. Haien arabera beharrezkoa da espazio publiko ez instituzionalak sortzea. Hori herri ekimenez aliantza zabala eta sendoak sortuz egiten da. Lan dinamika berri horiek publikoak izaiteko idekiak izan behar dira eta herritarrei beharrei erantzuteko gai. Printzipioz, autonomia gehiagoz erantzuteko behar horiei, ez dute erakunde publikoekin dependentzia xekatzen botere instituzionalarekin. Ororen buru, sormen soziala eta politikoa edo alternatiben sorkuntza ildo horretarik etorriko da.
Zilegitasuna ez da estatikoa, erakunde eta ekimen batek berez eta betiko duena... Zerbait dinamikoa da, irabazi eta landu behar dena! Hainbat erakunde publikok beren zilegitasuna ez dute, edo dutena faltsua da, zeren ez dute herritarren beharrei erantzuten... Aldiz herri ekimenez modu idekian, anitzan, herritarren behar premiazkoei erantzunez zilegitasun zabala eta sakona lantzen da!
Zilegitasunari lotzen da erakunde baten dinamikotasuna. Bai eta ere eragile parte hartzaileen aniztasuna bezain "publikotasuna" ez eta ezkutukoa (“lobbyen" kasuan bezala).
EHLGren zilegitasuna
Laborantza Ganbararen kasuan eskainiak diren zerbitzuak laborari guziei idekiak dira eta erabakiak hartzeko unea anitza da, hots laborari, kon-tsumitzaile eta ingurumena babesten duten elkarteen topagunea. EHLGk zilegitasuna eta zerbitzu publiko baten ezaugarriak ditu.
Beharrezkoak kontsideratzen diren alternatiben gauzatzeko ekimenak baitezpadakoak dira. Gauzatze prozesuak gatazkak sortzen ditu instituzionalizatuak diren botere guneek ez dituztelako onartzen.
Hala ere oso interesgarria da gizarte zibileko eragileek beren indar haundiena ezartzea errealitate baten sorreran. Hots sorkuntzan eta sormenaren arloan eta ez hamarkada luzeetan gertatu den bezala indarrik haundienak erretzea aldarrikapenean eta eskaeran eta nola bait gatazka dinamikan eta beti ere enfrentamenduaren dialektikan. Bigarren joera horrek sorkuntza diskurtsibo eta ideologiko mailan uzten duelako baina ez maila praktikoan.
Laborantza Ganbararen kasua momento honetan iristen da enfrentamendu eta gatazka logika batera baina praktikoki gauzatu da zerbait eta beste elkartasuna moduak sortzen ditu sorkuntza baten iraunarazteko gatazkak!
www.partehartuz.org
Nola definitzen ahal da molde ulert errezean "Demokrazia Parte hartzailea"?
Gaur egungo demokrazia ordezkaritzan oinarritua da. Hautatzen ditugu ordezkari batzu eta hauek, kontsultatzen dituzten teknikoekin batera, erabakiak hartzen dituzte.
Demokrazia parte hartzailea da eredu horren sakontzea eta erabat aldatzea: erabakiak hartzeko prozesua aldatuz eta idekiz ez bakarrik ordezkari eta teknikoei baizik eta gizarte zibilean antolatua diren eragileei (kolektiboei, elkarteei eta baita antolatuta ez dauden herritarrei ere).
Horrek erran nahi du Demokrazia Parte Hartzaileak ordezkaritza sistema hobetzen duela parte hartze anitza sustatuz, partai detza zuzena eta iraunkorraren bidez.
Gaur egungo funzionamendu politikoan eragile pribatu batzu "lobby edo botere taldeak" (enpresak (konstruktora, urbanistikoa, etab.) molde ezkutuan ari dira. Lobbyen lana ez baita zilegia: izkutuan, pasillo artean, etab. eginez geroz korrupzioarekin amaitzen du (diru eta faboreak eskainiz). Erabakiak interes partikularren alde bultzatzea du ondorio nagusia. Alta erabaki publikoak interes orokor eta kolektiboen alde hartu behar dira! Hots gaurko ereduan zabalik den partaidetza elite boteretsuentzat da eta ez da herritarrentzat edo beherekoentzat! Hortarako kritikatu eta desaktibatu behar da partaidetza bideratzeko modu izkutua. Aktibatu behar da modu ageri eta publikoan eragile publikoek erabaki kolektiboen hartzea. Demokrazia Parte Hartzailearen helburua da eragile ezberdinen parte hartzea molde agerian egina izaitea!
Zer dira "Demokrazia Parte hartzailearen" abantailak?
Demokrazia Parte Hartzailearentzat metodologia eta mekanismo ezberdinak badira. Ezagutuena da “Aurrekontu parte hartzailea”.
Baina auzo eta herrietan badira Komunitate Planak edo euskal tradiziotik etortzen diren "Auzolanak" ere. Horiek guziek, komunitate bat zeregin kolektiboan inplikatzen laguntzen dute.
Edozoin etiketa izanikan ere, Demokrazia Parte Hartzaileak jendeak aktiboki aritzea lortzen du eta iraunkortasunez (ez bakarrik lau urtero iratzarriz hauteskundeentzat). Hots, herritarrek beren geroa eta ingurumena lantzen dute. Hori eginez, perspektiba pertsonalari perspektiba kolektiboa bere ganatzen eta gehitzen dute. Horrek hobetzen du elkar bizitza, ingurumena eta ingurunea denen onerako.
Errealitatea konplexua denez, aniztasunaren bidez adostasun mota batera heltzea on da. Molde aktiboan inplikatua zirelarik, parte hartzeak, zure ingurumenean hazkunde edo garapen pertsonal bat emaiten dizu, zure bizitzaren eta ingurumenaren beste perspektiba bat emaiten dizu. Zertako? Elkartzen zirelako pertsona ezberdinekin, sinergia bati buruz joaiten, adostasuna lortu nahian, etab. Horrek emaitza onak ditu: hazkunde pertsonalan eta maila kolektiboan. Ekimenak gauzatzeko parada eskaintzen du eta elkarbizitza hobetzen ere!
Gai guzi hauetan ez gira zerotik abiatzen, denek dakigu zer indartsuak diren joera indibidualista eta kontsumistak... Nor bera bere xokoan gorderik bizitzeko joera. Baina aldi berean badakigu joera horiek zer "insatisfaktorio" izaiten ahal diren ere. Orduan, zoriontasunaren ikuspegitik ere, ez du iduri oreka ekartzen dutela delako joera indibidualista eta kontsumista horiek. Inplikazioak norberaren ingurunean, beti ere erakunde publikoen aldetik egitura idekiak baldin badira eta adostasunak lortzeko aukerak baldin badira... oso gauza interesgarriak eta onuragarriak ekartzen ditu norberarentzat eta kolektiboki.
Euskal Herri mailan zein dira Demokrazia Parte hartzailearen kasu argi eta eredugarrienak?
Euskal Herrian hainbat eta hainbat errealitate sortu dira Herri Ekimenenez. Oraintxe burura etortzen zait Laborantza Ganbara, Komunikabideak, Ikastolen mugimendua, Kultur Arloan kultur eta euskara elkarteak (hauei lotuak diren aktibitate eta dinamismoak), Gaztetxe eta toki okupatuak.
Zer arlotan Demokrazia parte hartzailearen faltak egoera oraino gehiago "nahasten" du? Hots, zein dira Demokrazia Parte hartzailearen erronka nagusiak Euskal Herrian?
Demokrazia Parte Hartzaileak modu sektorialatik modu integralara pasatzea lortu behar du. Eragile instituzionalak behar dira inplikatu. Dinamika horiek ardura publikoa integratzea lortzea (eragile tekniko eta politikoak) baitezpadakoa da. Orain arte erakunde publikoak gestio burokratizatua egiten du. Guk beste modu batez ulertzen dugu Erakunde Publikoen lana: jendartearen dinamizazio, mobilizazio eta implikazioa sustatzea, lortzea eta bideratzea. Hor da gakoa eta erronka. Ordezkari teknikoek eta politikoek herritarrak eta eragile sozialak dinamizatu eta inplikatu behar dituzte prozesu horietan...
Euskal Herri mailan, filosofia horren ikuspuntutik hainbat adibide interesante badira. Noski, ez da esperientzia eredugarririk, bakoitzak dituelako bere alde argi eta ilunak.
Hala ere, hegoaldetik ikusiz 2 kasu azpimarra-tzen ahal dira:
* Garapen kontseilua: Prozesu horren helburua da eragile ezberdinen artean ausnarketa estrategiko bat egitea hainbat arlo ezberdinetan (ekonomikoa, kultura eta hezkuntza, hizkuntza, etab.). Bertan parte hartzen dute eragile ezberdinek bai eta ere erakunde publikoen eragile politiko eta teknikoek. Ondorioz, prozesu horrek bere amairean nolabaiteko adostasuna lortzen badu (zer da lehentasuna eta zer baliabide eta ardura banaketarekin eginen dugu), demokrazia parte hartzailea baitan kokatzen ahal den prozesua kontsideratzen ahalko da.
* Euskal Herriko Laborantza Ganbara: Hau ere beste eredu mota bat da. Herri ekimenez eraiki da eragile publikoekin gauzatu ezin zen proiektua. Auto-ekimena da eta autogestioaren ildotik egiten den prozesu bat da. Gizarte zibilaren esparruaren baitan garatzen dena. Hor filosofia ez da lotua botere publiko instituzionalei baina botere publiko berrien eraikuntzari (eraikuntza autogestionatua). Hori ere demokrazia parte hartzailearen ikuspuntutik interesantea da zeren hortik sortzen ahal da alternatiba soziala gaur egun nagusi diren dinamika politiko eta ekonomikoen aurrean.
Metodologia eta prozesu parte hartzaileak bi horizonte horiekin lantzen ditugu.
* Demokrazia sakondu / demokrazitatu. Prozesu batzu erakunde publikoen funtzionamendu demokratikoak sakontzeko dira.
* Auto antolakuntza gauzatu. Gizarte zibilaren baitan auto antolakuntzaren bidez proiektu berriak martxan ezartzen dituena.
Zebitzu publikoa eta zilegitasuna
Bigarren prozesuak, auto-antolakuntzarenak, bat egiten du globalizazio neoliberalaren kontrako taldeen gogoetekin. Haien arabera beharrezkoa da espazio publiko ez instituzionalak sortzea. Hori herri ekimenez aliantza zabala eta sendoak sortuz egiten da. Lan dinamika berri horiek publikoak izaiteko idekiak izan behar dira eta herritarrei beharrei erantzuteko gai. Printzipioz, autonomia gehiagoz erantzuteko behar horiei, ez dute erakunde publikoekin dependentzia xekatzen botere instituzionalarekin. Ororen buru, sormen soziala eta politikoa edo alternatiben sorkuntza ildo horretarik etorriko da.
Zilegitasuna ez da estatikoa, erakunde eta ekimen batek berez eta betiko duena... Zerbait dinamikoa da, irabazi eta landu behar dena! Hainbat erakunde publikok beren zilegitasuna ez dute, edo dutena faltsua da, zeren ez dute herritarren beharrei erantzuten... Aldiz herri ekimenez modu idekian, anitzan, herritarren behar premiazkoei erantzunez zilegitasun zabala eta sakona lantzen da!
Zilegitasunari lotzen da erakunde baten dinamikotasuna. Bai eta ere eragile parte hartzaileen aniztasuna bezain "publikotasuna" ez eta ezkutukoa (“lobbyen" kasuan bezala).
EHLGren zilegitasuna
Laborantza Ganbararen kasuan eskainiak diren zerbitzuak laborari guziei idekiak dira eta erabakiak hartzeko unea anitza da, hots laborari, kon-tsumitzaile eta ingurumena babesten duten elkarteen topagunea. EHLGk zilegitasuna eta zerbitzu publiko baten ezaugarriak ditu.
Beharrezkoak kontsideratzen diren alternatiben gauzatzeko ekimenak baitezpadakoak dira. Gauzatze prozesuak gatazkak sortzen ditu instituzionalizatuak diren botere guneek ez dituztelako onartzen.
Hala ere oso interesgarria da gizarte zibileko eragileek beren indar haundiena ezartzea errealitate baten sorreran. Hots sorkuntzan eta sormenaren arloan eta ez hamarkada luzeetan gertatu den bezala indarrik haundienak erretzea aldarrikapenean eta eskaeran eta nola bait gatazka dinamikan eta beti ere enfrentamenduaren dialektikan. Bigarren joera horrek sorkuntza diskurtsibo eta ideologiko mailan uzten duelako baina ez maila praktikoan.
Laborantza Ganbararen kasua momento honetan iristen da enfrentamendu eta gatazka logika batera baina praktikoki gauzatu da zerbait eta beste elkartasuna moduak sortzen ditu sorkuntza baten iraunarazteko gatazkak!
www.partehartuz.org